ด้วยชื่อที่เชื้อชวนให้สนใจใครรู้ จึงไม่ลังเลเลยที่จะปักหมุดลงทะเบียนกิจกรรม “Workshop: เรื่องใหญ่ไม่ไกลตัว ชุดการ์ดไพ่วงน้ำชา เครื่องมือช่วยดำเนินการสนทนาประเด็นต่างๆในสังคม” โดยผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อัครา เมธาสุข ในงาน SoTL10 โครงการสัมนาวิชาการ การวิจัยเพื่อพัฒนาการเรียนการสอน เมื่อวันที่ 3-4 กรกฎาคม 2568 ณ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
สิ่งที่เกิดขึ้นในวงสนทนา
การสนทนาเริ่มจากการหาคำตอบ “เพราะอะไร” เช่น ฉันเคยรู้สึกว่าไม่กล้าพูดบางเรื่องเพราะอะไร? ถ้าสามารถพูดคุยเกี่ยวกับบางเรื่องในสังคมกับใครสักคนโดยไม่มีข้อจำกัด ฉันอยากจะคุยเรื่องอะไร? กิจกรรมเล็กๆนี้ส่งผลการแลกเปลี่ยนที่ไม่เล็ก ทำให้เราอยู่ในช่วงการตัดสินใจว่าจะพูดก้อนคำตอบในใจอย่างแท้จริงหรือไม่ แต่ด้วยความมั่นใจในกลไกของกิจกรรมและสมาชิกในห้องนั้น เราจึงพูดประเด็นจากใจจริง หลังจากนั้นกิจกรรมสร้างการเชื่อมต่อกันระหว่างสมาชิกในกลุ่มด้วยการ์ดคุกกี้รูปสัตว์ที่ต่างคนต่างสุ่มหยิบโดยที่ไม่รู้ว่าจะได้สัตว์ประเภทไหน นำไปสู่การตอบคำถามเหนือกำหนด เริ่มใช้จินตนาการ สร้างการเชื่อมต่อให้ตัวเราคุ้นเคยกับการ์ดไพ่
เข้าสู่ช่วงการโหวตไพ่ถุงชา เป็นเรื่องที่ทุกคนต้องการสนทนา เช่น ความเสมอภาค ความสงบสุข สภาวะอากาศ อาหาร น้ำ ป่า มหาสมุทร ความมั่นคงทางเศรษฐกิจ การบริหารจัดการ การผลิตและการบริโภค สุดท้ายได้ข้อตกลงการพูดคุยหัวข้อ สุขภาพ
กิจกรรม Workshop เรื่องใหญ่ไม่ไกลตัว ชุดการ์ดไพ่วงน้ำชา เครื่องมือช่วยดำเนินการสนทนาประเด็นต่างๆในสังคม ดำเนินการสนทนาไปจนถึงช่วงผ่าตัดไพ่ กิจกรรมถูกนำด้วยคำถาม การทำให้เกิดพื้นที่เรียนรู้ที่ปลอดภัย เช่น อะไรที่ช่วยให้เราเปิดใจ อะไรที่ทำให้เราเกิดการเรียนรู้
ไพ่การ์ดวงน้ำชา เปิดขั้นตอนการสนทนาทั้งหมด 5 ขั้นตอน
เปรียบเสมือนกลไกการทำงานของไพ่กับการดำเนินวงสนทนา
- ไพ่คุกกี้ ทำหน้าที่เชื่อมโยงผู้เล่น ด้วยสัตว์ต่างๆ พร้อมคำถามว่า ไพ่ที่ฉันได้รับน่าจะใช้เพื่ออะไรบ้าง
- ไพ่ถุงชา-หมุดโหวต ทำหน้าที่กำหนดประเด็น หัวข้อที่วงสนทนาต้องการพูดคุยในวันนั้น
- ไพ่จาน ทำหน้าที่เชื่อมโยงตนเองกับประเด็น ในไพ่จะมีคำถาม เช่น ประเด็นที่จะพูดคุยในครั้งนี้ มีความสำคัญต่อเธอและคนในสังคมอย่างไร
- ไพ่ถ้วยชา ทำหน้าที่ ทำความเข้าใจ ไพ่มี 4 คำถาม จำนวนก้อนน้ำตาลที่ปรากฎบนไพ่ พาแต่ละคนดำดิ่งสู่ความเข้าใจ พาไปสู่การตอบตนเอง และแบ่งปันกับเพื่อนร่วมวง ได้แก่ เธอคิดว่ามีปัญหาหรือมีความท้าทายใดที่เกี่ยวข้องกับประเด็นที่ถูกเลือกมาคุยในครั้งนี้? เธอมีภาพฝันหรืออยากเห็นเรื่องราวเกี่ยวกับประเด็นที่ถูกเลือกมาคุยในครั้งนี้เป็นอย่างไร? เธอคิดว่าประเด็นที่ถูกเลือกมาคุยในครั้งนี้ควรได้รับการดูแลหรือได้รับการจัดการอย่างไร? เธอจะทำอะไรได้บ้างเกี่ยวกับประเด็นที่ถูกเลือกมาคุยในครั้งนี้?
- ไพ่ถุงกลับบ้าน ทำหน้าที่สรุปบทสนทนา จำนวนขนมแต่ละชิ้น แต่ละชนิด พาทุกคนค่อย ๆ รวบยอดและขมวดสิ่งต่าง ๆ ได้แก่คำถามว่า เรื่องที่ได้คุยกันในวงสนทนาเมื่อสักครู่นี้คือเรื่องอะไรบ้าง? มีความรู้สึกอะไรเกิดขึ้นบ้าง เรื่องสำคัญที่เธอได้เรียนรู้คืออะไร? หากเธอจะสามารถสรุปสิ่งที่เธอได้รับจากวงสนทนาครั้งนี้เป็นคำพูดสัก 3 คำ เธอจะพูดว่าอะไร ?
ผ่าตัดไพ่ กระบวนการเรียนรู้จากไพ่การ์ดวงน้ำชา
กระบวนการ Workshop “เรื่องใหญ่ไม่ไกลตัว” ที่ใช้ชุดการ์ดไพ่วงน้ำชา ไม่ได้เป็นเพียงกิจกรรมสนทนาเท่านั้น แต่ซ่อนอยู่ด้วยการออกแบบการเรียนรู้อย่างมีระบบ ซึ่งสามารถถอดออกมาเป็นลำดับขั้นตอนดังนี้
Pre-learning – เตรียมความพร้อมทางความคิดและจิตใจ ก่อนเข้าสู่กิจกรรม ผู้เข้าร่วมได้รับการชวนคิดถึงประเด็นในสังคมที่อาจไม่คุ้นเคยหรือไม่กล้าพูดถึง พร้อมสร้างบรรยากาศผ่อนคลายและปลอดภัยเพื่อเปิดพื้นที่สำหรับการแลกเปลี่ยน
Introduction – แนะนำเครื่องมือและสร้างความคุ้นเคย ผู้นำกิจกรรมอธิบายที่มาของชุดการ์ดและวัตถุประสงค์การใช้ จากนั้นใช้ “ไพ่คุกกี้” เพื่อสร้างการเชื่อมโยงระหว่างผู้เข้าร่วม ทำให้เกิดความคุ้นเคยกันในวง
New Experience – ลงมือแลกเปลี่ยนและเรียนรู้จากกัน (ช่วงกราฟการเรียนรู้ขึ้นสูงที่สุด) เมื่อได้หัวข้อแล้ว “ไพ่จาน” และ “ไพ่ถ้วยชา” จะนำเข้าสู่การสนทนาที่ลึกขึ้น ผ่านคำถามเชื่อมโยงประสบการณ์ส่วนตัวกับประเด็นสังคม ผู้เข้าร่วมได้ฟังเรื่องราวมุมมอง และแนวคิดจากหลายมิติ
Conclusion – สรุปและสะท้อนความเข้าใจ การ์ด “ถุงกลับบ้าน” ช่วยรวบยอดสิ่งที่พูดคุย ตั้งคำถามให้ผู้เข้าร่วมทบทวนว่าได้คุยเรื่องอะไร รู้สึกอย่างไร และสิ่งสำคัญที่เรียนรู้คืออะไร รวมถึงให้สรุปด้วยคำเพียงสามคำ เพื่อย่อความหมายของประสบการณ์ที่เกิดขึ้น
Apply – การนำไปใช้ต่อ ผู้เข้าร่วมได้มองหาวิธีนำสิ่งที่ได้เรียนรู้ไปประยุกต์ใช้ ทั้งในชีวิตประจำวัน การสื่อสารในองค์กร หรือการสร้างพื้นที่สนทนาในชุมชน เพื่อขยายผลการเรียนรู้ให้เกิดการเปลี่ยนแปลง
กระบวนการไพ่วงน้ำชาถูกออกแบบอย่างมีกลไกเชื่อมโยงตั้งแต่การเตรียมความพร้อม การกระตุ้นความสนใจ การสร้างประสบการณ์ร่วม ไปจนถึงการสะท้อนและนำไปต่อยอดในชีวิตจริง ทำให้วงสนทนาเล็กๆ กลายเป็นพื้นที่เรียนรู้ที่ปลอดภัย
การ์ดไพ่ชุดนี้เป็นวงน้ำชาเสมือน เป็นเครื่องมือสานสนทนาเกี่ยวกับประเด็นต่างๆ ในสังคม โดยมีหน้าที่สำคัญคือช่วยเป็นโครงร่าง (scaffold) ของการสานสนทนาเพื่อทำความเข้าใจเรื่องรวต่าง ๆ ผ่านการใช้ประสบการณ์ของผู้ร่วงวงทุกคน และส่งเสริมการมีส่วนร่วมในวงสนทนา เรื่องราวที่สามารถนำมาสนทนาผ่านชุดไพ่นี้ครอบคลุมประเด็นที่หลากหลาย โดยตั้งอยู่บนพื้นฐานการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sustainable Development Goals)
